Door Oscar Hofman
Eind september 2002 gaf John Frawley in Den Bosch bij het Bosch’ Astrologisch Genootschap een workshop over temperamenten. Het temperament kan dienen als de basis voor de hele verdere duiding van de horoscoop, het is het materiaal waarvan de persoon gemaakt is. Het zegt bovendien veel over de kwetsbare punten in medisch opzicht en het gedrag in liefdesrelaties.
Als je Zon in de Kreeft staat, ben je huiselijk en gevoelig en is water je belangrijkste element. Zo simpel ligt het voor heel wat varianten van de moderne astrologie. Dat is overigens niet alleen simpel, het is ook nog eens commercieel aantrekkelijk. De meeste mensen weten immers wel wat voor teken ze zijn, en dan kunnen ze dus in de krant of via een SMS-berichtje lezen hoe ze in elkaar steken en wat er met ze zal gebeuren. Even een klein moment van opwinding en de altijd armlastige astroloog houdt er een leuk zakcentje aan over. Met echte astrologie heeft dit allemaal niets te maken, de basiseigenschappen van een individu worden op een heel andere manier bepaald dan alleen met behulp van het zonneteken.
John Frawley gaf het afgelopen najaar bij het Bosch’ Astrologisch Genootschap een workshop over de analyse van deze basiseigenschappen, het temperament. Traditioneel wordt dit temperament bepaald aan de hand van vijf factoren: het seizoen, de fase van de Maan, de het teken op de ascendant plus de positie van Heer 1, en de aard en positie van de sterkste planeet in de horoscoop. Deze factoren worden omschreven aan de hand van de temperatuur (warm of koud) en de “vochtigheidsgraad” (vochtig of droog). De precieze techniek voor de analyse van het temperament is te vinden aan het eind van dit artikel.
Warme kreeften
Opvallend aan de bepaling van het temperament is dat de tekens geen dominante invloed hebben. De aard van de Zon in Kreeft, is zomers en dus warm en droog. Dat wil zeggen dat een Zon in Kreeft het element vuur bijdraagt aan het temperament, in traditionele termen wordt dit cholerisch genoemd. De bijdrage van de Maan aan het temperament is afhankelijk van de Maanfase, tussen volle maan en laatste kwartier, is zij bijvoorbeeld melancholiek, dat wil zeggen koud en droog (aarde-element). Tekens en nauwe aspecten geven wel een verfijning van deze bepalingen.
Naast het warme en droge vuur, het koude en droge aarde, zijn er nog het warme en natte lucht (sanguinisch) en het koude en natte water (flegmatisch). Nu is het vrijwel altijd zo dat een persoon een temperament heeft, waarin ��n element overheerst en een tweede element ook nog een min of meer belangrijke rol speelt. Er zijn bijvoorbeeld mensen met een overheersend cholerisch temperament en die zul je niet zo snel over het hoofd zien. Frawley karakteriseerde de vuurmens als een strijder of een krijger, de lucht-mens als de registrator, de aarde-mens als een boer en de water-mens – de flegmaticus – als een slaaf, namelijk de slaaf van zijn vele begeerten.
Dit basiskarakter is ook bepalend voor de uitwerking van aspecten. In een overwegend cholerische horoscoop zal een vierkant tussen heer 1 en heer 7 heel wat heftiger uitwerken, dan in een melancholieke horoscoop. Recepten voor de duiding van aspecten zijn daarom onzinnig, aspecten spelen ook een veel minder belangrijke rol dan de moderne astrologie meestal aanneemt. Om te voorkomen dat dit allemaal te abstract bleef, ging Frawley na de noodzakelijke theorie, al snel over tot een voorbeeldhoroscoop. Hij had gekozen voor de radix van de vuilbekkende en inmiddels overleden leadzanger van de hardrock-band AC/DC, Bon Scott (9-7-1946, Forfar, Schotland, 23:20 BST).
Overgoten hitte
Scott leidde een voorbeeldig rockster-leven van drugs, alcohol en sex en stond bekend om zijn agressieve verbale optreden. Enige choleriek mogen we dus wel verwachten in zijn horoscoop en inderdaad kwam uit de bepaling van het temperament naar voren dat Scott vooral warm en droog was, met een toevoeging van nat. Het temperament is dus te karakteriseren als cholerisch-sanguinisch (vuur-lucht) en die overdosis hitte moest dus wel gekoeld worden met de nodige flessen whisky. Flegmatici kunnen overigens ook flink drinken, maar meer omdat ze zich zo lekker thuis voelen bij al dat vocht. Het is als het ware hun natuurlijke habitat.
Omdat Scott voornamelijk cholerisch is, een strijder dus, uit dat zich bij voorkeur via de vechtplaneet Mars. Nu staat die Mars in het teken Maagd niet te ver van de descendant. Mars is tevens peregrien, dat wil zeggen dat hij geen richting krijgt en “neigt tot het kwade”. Zeker omdat het hier een malefic (een al snel onaangenaam uitwerkende) planeet betreft, is dit geen plezierig gegeven. Alle hitte stroomt als het ware via Mars op de descendant als agressie naar de ander en het publiek.
Omdat de Maagd een teken is dat tot spreken in staat is, nam dit de vorm aan van een onstuitbare vuilbekkerij, wat zich uitstrekte tot het “muzikale werk”. Ook de driehoek tussen Saturnus in de Kreeft en de Maan in de Schorpioen is in deze horoscoop van grote invloed. Dit combineert een gebrek aan discipline (een vernietigde Saturnus) met een dubieuze emotionele aard (een vernietigde Maan), en dit alles levert, overgoten met een explosieve saus van lucht en vuur, geen fraaie cocktail op. Scott kwam aan zijn einde doordat hij in beschonken toestand in zijn eigen braaksel stikte.
Martiale obsessies
Behalve de algemene lijn van het karakter, levert het temperament ook medische aanwijzingen op. Een element dat in overdosis aanwezig is of geheel afwezig, zal immers medisch gezien voor problemen kunnen zorgen. Frawley gaf het voorbeeld van een vrouw, die leed aan een regelmatig terugkerende psychose, met onder meer sterke sexuele obsessies. Uit de analyse van het temperament bleek dat de vrouw melancholiek-flegmatisch (aarde-water) was, warmte ontbrak geheel in dit trage, contemplatieve karakter.
Dat maakt de vrouw echter wel zeer kwetsbaar voor hitte die op een of andere manier in het systeem wordt ge�ntroduceerd. Het bleek dat de psychotische aanvallen zich altijd voordeden, als de hete Mars in progressie en transit actief was. Het temperament wist in dat geval eenvoudigweg niet wat het met die warmte aan moest en raakte totaal van slag, compleet met sterke martiale en dus sexuele obsessies. Om de aanvallen tegen te gaan, moest dus in de kritieke periodes – die te voorspellen waren! – de warmte geneutraliseerd worden.
Dat kan gebeuren door de koude en droge Saturnus in te zetten en het bleek dat het eten van meer (Saturnale) aardappelen haar temperament in evenwicht hield en de aanvallen tegenging. Dat is nog eens andere en goedkopere koek dan een jarenlange psychotherapie! Soms kan dus louter op basis van het temperament, een kwaal (zelfs een psychose) met de juiste dieetmaatregelen worden genezen. Het gaat daarbij beslist niet om de consumptie van natuurzuiver of biodynamisch voedsel en ook heeft het geen zin strenge diëten te volgen. Wel worden er eenvoudigweg een aantal dingen aan het dieet toegevoegd en soms wordt er iets weggelaten, dat is alles.
Onbelangrijke synastrie
Behalve het medische aspect, heeft de bepaling van het temperament nog een andere belangrijke toepassing, namelijk in de astrologie van de liefde. Het is de basis voor een doeltreffende analyse van een relatie. Twee mensen kunnen namelijk alleen een duurzame relatie aangaan, als ze in temperament redelijk overeenkomen en ook nog een beetje verschillen om het spannend te houden. Stel je eens voor: zo’n vurige cholerica met een flegmatische man, dat loopt al snel uit de klauwen. Twee vurige types zie je echter wel met elkaar in de slag gaan.
Pas als er inderdaad verenigbare temperamenten zijn, kun je ook andere dingen gaan bekijken. Heel belangrijk zijn bijvoorbeeld de wederzijdse recepties tussen planeten in de beide horoscopen. Die geven aan hoe en waar de een de ander kan helpen of stimuleren. Synastrie komt pas het allerlaatst aan de beurt en is het minst belangrijk. Als twee mensen met verenigbaar temperament en de nodige positieve recepties nauwelijks synastrie hebben, dan gaat het inderdaad niet. Je hebt dus wel wat aspecten over en weer nodig, maar het is niet meer dan het toefje op de slagroomtaart van de liefde, dat het allemaal afmaakt.
De slagkracht van de LPF
Een ander aardig voorbeeld van temperament in actie is de horoscoop van de Lijst Pim Fortuyn (officieel opgericht op 14 februari 2002, 9:45 MET te Rotterdam). Direct springt in het oog dat Mars, heer 1 conjunct de ascendant staat in de vurige Ram. Die stand is ook dominant in de bepaling van het temperament van de partij die Nederland vorig jaar totaal op zijn kop zette. Want zowel heer 1, de ascendant, als de horoscoopheer, leveren een score voor een cholerische, vurige aard. De Zon is daarentegen flegmatisch en de Maan sanguinisch, maar daar wordt het vuur op de ascendant niet minder van.
Dit levert al een aardig algemeen beeld op van de LPF. Want het was deze partij van de “waarden en normen” die het fysieke geweld in het parlementsgebouw introduceerde. Regelmatig waren de LPF-Kamerleden in het nieuws wegens hun gewelddadige aanvallen op journalisten. Ook onder elkaar hield de fractie het niet rustig, voortdurend rolden de leden vechtend en scheldend over straat. De LPF-ers staan dan ook niet bekend om hun nuanceringen en diverse bewindslieden waren op zijn minst recht voor zijn raap te nomen met hun boude opvattingen.
De partij heeft dus veel last van zijn cholerische overmaat, zelfs aan regeringsdeelname kwam een einde vanwege de voortdurende strijd in de eigen gelederen. Ook een kenmerk van deze dominante Mars is de weigering de hand in eigen boezem te steken. Zelfs al is het overduidelijk de eigen schuld, nog wijst de LPF naar de pers of andere schuldigen om het eigen falen te verklaren. Het ligt niet in de aard van de krijger om een mea culpa uit te spreken, de aanval is de beste verdediging. Het is aardig om de beweging van Mars door de horoscoop te bekijken, want als deze nog meer vuur toevoegt, zal de partij weer overkoken. Zo liep de transit-Mars begin oktober, in de periode voorafgaand aan de val van het kabinet, precies over de LPF-descendant. Over een jaar of vier komt de progressieve Mars op de ascendant, zal de LPF dan finaal verdampen?
Ook een leuke vraag is wat er aan gedaan kan worden. Tegen te veel choleriek kunnen Saturnus, de Maan en Venus worden ingezet. Er moeten dus meer vrouwen in de partij op hoge posities komen, en dan nu geen psychiatrische patiënten. Saturnus verwijst in dit verband naar degelijke, goed omschreven formele structuren en door de wol geverfde oude mannen. Geen broekies en playboys dus, maar de wat saaiere types met ervaring, zoals Matt Herben. Maar of dat zal werken? Heer 1 in de LPF-horoscoop staat in de Ram, het teken van vernietiging van Venus en val van Saturnus. Dat wil zeggen dat LPF dus niet van vrouwen houdt en helemaal niet van structuur en oude kerels: een paradox. Ze willen hun eigen redding niet! Zou het toeval zijn dat Zon en Maan (hoofd en hart) van de partij zich in huis 12 van de zelfdestructie bevinden?
Over vochtig, droog, warm en koud
Meer abstract bekeken geven de termen warm, koud, vochtig en droog een soort basistrekken van de kosmos aan. Warmte is daarbij de primaire eigenschap, omdat warmte dingen in beweging zet. Warmte wordt dan ook expansief genoemd, het is energie die wordt ontketend en leidt tot actie. In de alchemie bijvoorbeeld is het altijd de verhitting die de processen op gang houdt, zonder hitte gebeurt er niet veel.
Richard Saunders zegt in zijn boek The Astrological Judgement and Practice of Physick (1677, heruitgegeven door Ascella) dat warmte opent, doet rijpen, en dingen zacht, subtieler en dunner maakt. De tegenpool koude is de afwezigheid van hitte en wordt dan ook als contractief, als samentrekkend beschouwd. Kou doet beweging en activiteit afnemen en laat een vermindering van energie zien. Volgens Saunders is kou verhardend, laat het dingen aaneenklonteren, en werkt het afstoppend en afsluitend.
Vocht werkt weer voornamelijk oplossend, het maakt dingen vloeibaar en het verbindt ze met elkaar. Denk aan een natte vinger waarmee je een bladzijde kunt omslaan: aan vocht blijft iets plakken. De vorm is niet vast, maar kan vloeiend veranderen. Door vocht ontstaat verbinding, maar vocht leidt ook tot rotting omdat het vormverlies veroorzaakt. Droogte werkt daarentegen stollend, de dingen worden vastgepind in een bepaalde vorm en niet met elkaar verbonden. Iets wat stolt, wordt vastgelegd; wat droog is blijft op zichzelf. Uit deze basiskenmerken kunnen de eigenschappen van de vier elementen worden opgebouwd en begrepen.
Koude komkommer
Deze basiskenmerken kunnen vooral in de medische astrologie duidelijk worden herkend. Zo kan een teveel aan vuur, droog en warmte, leiden tot koorts of “koortsachtige” activiteit, verdroging, rode eczeem, puisten of ontstekingen. Meer psychologisch geduid wijst het op een hoge energie (heet) die zich niet verbindt (droog), een typisch vurige persoon dus, die zijn eigen gang gaat. Als remedie tegen teveel hitte en droogte kan koud en nat voedsel worden ingezet (komkommer is bijvoorbeeld zeer koud en vochtig en kan vurige verschijnselen dempen).
Een sanguinische overdosis, teveel vocht en warmte, wijst op een teveel aan bloed. Dat kan zich uiten als een te hoge bloeddruk, spontane bloedneus of hartproblemen. De vloeibare en hete gele gal (= sanguinisch temperament) veroorzaakt een te grote expansie (door de hitte) die zich overal kan verspreiden (door het verbindende vocht). Daardoor komt er een soort druk op het lichaam te staan. Overigens kan een sanguinisch exces ook leiden tot een symptoom of ziekte die in eerste instantie niet met dit exces verbonden lijkt, zoals een aanval van artritis. Het is medisch van groot belang een goed onderscheid te maken tussen de diepere oorzaak en het symptoom dat wij tegenwoordig als de ziekte beschouwen.
Zwarte gal (aarde) is koud en droog en legt processen stil, psychisch of fysiek. De droogte veroorzaakt inkrimpen en de koude duidt op van de vermindering van activiteit. Dat kan bijvoorbeeld wijzen op storingen in de activiteit van het zenuwstelsel, waardoor impulsen gebrekkig worden doorgegeven (MS, amalgaamvergiftiging, depressie). Flegma of slijm is vochtig en koud en leidt tot een verspreiding van koude door het lichaam bijvoorbeeld als verkoudheid of slijmvorming in de longen en benauwdheid. Een fikse dosis vuur kan dit tegengaan, bijvoorbeeld een hap warme en droge mosterd vermengd met honing.